Dil ve konuşma bozukluklarının çeşitli nedenleri vardır. Konuşmayı sağlayan kas ve kemik yapılarındaki değişiklikler (yarık damak, diş problemleri vb), beyin ya da sinirlerde meydana gelen problemler, işitme kaybı, serebral palsi, parkinson, als gibi nörolojik bozukluklar, beyin hasarı ve mental retardasyon (zeka geriliği), otizm, asperger, down sendromu, apert sendromu, velokardiyofasiyal sendrom gibi genetik sendromlar dil ve konuşma problemlerinin nedenleri arasında sayılabilir. Reflü, polipler, nodüller, ses tellerindeki rahatsızlıklar ve gırtlak kanseri gibi hastalıklar da ses kaynaklı konuşma bozukluklarının nedenleri arasındadır. Bireydeki dil bozukluğunun dilin hangi bileşeni veya bileşenleriyle ilgili olduğunu saptamak için dil değerlendirmesinin geniş bir yelpazede, dili oluşturan tüm bileşenlerin, dil ve konuşma terapisti tarafından teker teker değerlendirilerek yapılması gerekir.
Konuşma bozukluğunda ise kişi hangi sesleri çıkartabiliyor, hangilerini çıkartamıyor ya da hangi sesleri kelimenin belirli yerlerinde kullanabiliyorken hangilerini kullanamıyor gibi faktörleri (örneğin “k” sesini hece başı pozisyonda kullanabiliyorken, hece sonu veya ortasında kullanamıyor gibi) belirleyen testleri yaparak , konuşmanın akıcılığını ve hızını ölçerek bir konuşma değerlendirmesi sağlanabilmektedir. Böylece bireyin dil ve konuşma problemi daha ayrıntılı analiz edilebilmekte ve dilin hangi bileşeninde ya da konuşmanın hangi bölümünde ne kadar bozukluk olduğunun saptanmasıyla bireye uygun terapi planı hazırlanmaktadır. Gerekli durumlarda işitme testi, kulak-burun-boğaz ya da nörolojik muayene de istenmektedir.
Dil ve Konuşma Güçlükleri Hangi Başlıklar Altında Toplanır?
Sesletim ve Ses Bilgisi , Akıcı Konuşma Bozuklukları, Ses Bozuklukları, Gelişimsel Dil Bozuklukları, Edinilmiş Dil Bozuklukları olarak beş ana başlık altında toplanır.
Akıcı Konuşma Bozuklukları Nelerdir?
Konuşmada beklenenden farklı hız, ritim gözlenmesi, ses, hece, sözcük ya da sözcük öbeği tekrarları, uzatmalar veya bloklar biçiminde konuşma akışının kesintiye uğramasıdır. Aşırı gerginlik, çabalama davranışları ve ikincil davranışlar da eşlik edebilir.
Ses Bozuklukları Nelerdir?
Bireyin yaşına ve cinsiyetine uygun olmayan ses üretimi ve/veya ses kalitesinin, perde (ton), şiddet, rezonans ve/veya süre gibi özelliklerinde ortaya çıkan durumlardır.
Gelişimsel Dil Bozuklukları Nelerdir?
Gelişimsel dil bozukluğu; biyomedikal koşullarla açıklanamayan, dili kullanma veya öğrenme alanlarında ortaya çıkan problemlerle karakterize bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Doğuştan veya bebeklik/çocukluk çağında ortaya çıkan gelişimsel nitelik taşır.
Toplum içerisinde geç konuşma olarak bilinen bu durum, çocukların iletişim kurmasında güçlük yaratarak akranlarına yetişememesine neden olabilir.
Bu bozukluğun fark edilmesi oldukça zor bir süreç olabilir. Çocukların erken yaşta birden fazla dil öğrenmesi bu süreçte olumsuz sonuçların oluşturduğu yönde duyumlar olsa da bilimsel olarak bir gerçekliği yoktur. Tek dil konuşan veya çoklu dil öğrenen çocuklarda bu durum karşılaşılabilir.
Edinilmiş Dil Bozuklukları Nedir?
Dil kazanıldıktan sonra çoğunlukla ergenlik döneminde ya da yetişkin yaşlarda herhangi bir nedenle dil ve konuşmanın kaybı biçiminde görülür.
Bu bağlamda konuşma, yazı ve/veya diğer sembol sistemlerinin algılanması, anlaşılması, kullanılması boyutlarında dilin biçim bilgisi (morfoloji), söz dizimi (sentaks), anlam bilgisi (semantik), edim bilgisi/kullanım bilgisi (pragmatik) alt sistemlerini kapsayan durumlardır.
İşitme Kayıplarında Konuşma Terapisi Nasıl Yapılır?
İşitme kaybı saptanan çocuklar en kısa sürede cihazlandırılmalı ve cihaz ayarlarının ardından hızlıca konuşma terapisine başlanmalıdır. Konuşma terapilerinde öncelikle çocuğa dinleme ve dudak okuma becerileri geliştirilme üzerine çalışılır. Bir sonraki aşamada çocuğun yaş düzeyine göre konuşma seslerinein öğretimleri yapılır.
Bu süreçte çocuklar konuşma terapisti ve işitme engeli öğretmenleri tarafından yönlendirilerek çalışılmaktadır. İşitme kaybı yaşayan çocukların eğitimi ilköğretim, ortaokul ve lise düzeyinde eğitimler vermek üzere uzmanlaşmış kişiler tarafından yapılmaktadır.
